Śmierć wspólnika Spółki jawnej a dalszy los Spółki
27 gru 2014
W celu określenia praw i obowiązków spadkobierców przysługujących im w związku ze spadkobraniem na uwagę zasługują postanowienia umowne lub statutowe, gdyż nie zawsze będą oni mogli wstąpić do spółki.
Po pierwsze, zgodnie z art. 60 kodeksu spółek handlowych (dalej: ksh) nie jest jednoznaczne, czy prawa i obowiązki zmarłego wspólnika spółki jawnej są składnikiem spadku i podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych, czy też przechodzą na spadkobierców (lub osobę spoza kręgu spadkobierców) na podstawie umowy spółki jawnej.
Zapisy wskazanej powyżej ustawy stanowią, że śmierć wspólnika spółki jawnej jest jedną z przyczyn rozwiązania tej spółki. Ewentualnie wspólnicy niezwłocznie po powzięciu wiadomości o śmierci wspólnika powinni postanowić o kontynuacji spółki w okrojonym składzie osobowym.
W celu uniknięcia problemów praktycznych, czy też sporów ze spadkobiercami oraz zapewnienia prawidłowego biegu spraw w firmie po śmierci wspólnika, trzeba rozważyć wprowadzenie do umowy spółki przemyślanych i precyzyjnych klauzul, które uregulują możliwość udziału spadkobierców w spółce po śmierci wspólnika.
Przykładowe postanowienia umowne na wypadek śmierci wspólnika:
Wspólnicy mogą postanowić, że do spółki wstąpią wszyscy spadkobiercy ustawowi lub testamentowi lub też jedna osoba lub kilka osób z grona spadkobierców. Wobec powyższego z chwilą śmierci wspólnika spadkobierca lub spadkobiercy wskazani w umowie spółki jawnej wstąpią w jego miejsce, jeżeli:
1) nie odrzucą spadku,
2) nie zostaną uznani za niegodnych,
3) nie zrzekną się dziedziczenia.
W przypadku, gdy umowa spółki stanowi, że prawa po zmarłym wspólniku będą przysługiwać spadkobiercom wspólnie, należy wskazać spółce jedną osobę, która będzie je wykonywać. Jednakże czynności dokonane przez pozostałych wspólników przed takim wskazaniem są skuteczne względem spadkobierców.
Istnieje również możliwość zastosowania rozwiązania, gdzie krąg spadkobierców ustawowych lub testamentowych będzie inny od spadkobierców wspólnika wskazanych w umowie spółki jako wchodzących w jego miejsce po śmierci.
Przykłady:
1) Wspólnik może sporządzić testament, wskazując wszystkie swoje dzieci jako spadkobierców powołanych do całego spadku, a jednocześnie w umowie spółki wspólnicy uzgodnią, że prawa zmarłego wspólnika będą przysługiwały tylko jednemu ze spadkobierców (np. najstarszej córce),
2) Negatywny sposób określenia kręgu osób wchodzących w miejsce zmarłego wspólnika (np. poprzez wykluczenie z grona spadkobierców wspólnika określonych osób),
3) Umowa spółki może przewidywać także, że przyszły wspólnik powinien posiadać kwalifikacje.
Jeżeli umowa spółki osobowej nie stanowi, iż spadkobiercy wspólnika uzyskają status wspólnika spółki jawnej po jego śmierci, samo sporządzenie testamentu nie wystarczy do tego. Wątpliwa pozostaje także kwestia udziału spółkowego, który mógłby być przedmiotem zapisu windykacyjnego.
Aby uniknąć sporów ze spadkobiercami umowa spółki powinna precyzyjnie określać reguły, na których spadkobiercy wspólnika wstąpią do spółki. Przykładowo, jeśli umowa spółki zawiera postanowienie: „W razie śmierci wspólnika wstępuje do spółki jego najstarszy syn/córka”, a nie dożyją oni otwarcia spadku, to jeśli syn/córka pozostawili wnuki, o których umowa spółki jawnej nie wspomina, nie wejdą oni do spółki, mimo że mogą być spadkobiercami na zasadach ogólnych i zachowają roszczenie o wypłatę wartości udziału kapitałowego.
Rozliczenia ze spadkobiercami:
Należy podkreślić, iż wstępowanie do spółki w miejsce zmarłego wspólnika przez niektórych spadkobierców nie pozbawia innych spadkobierców praw z tytułu dziedziczenia. Spadkobierca wskazany przez wspólnika nabywa prawa korporacyjne (niemajątkowe), przez co uzyskuje prawo członkostwa w spółce. Prawa majątkowe podlegają natomiast dziedziczeniu na zasadach ogólnych wynikających z art. 922 Kodeksu cywilnego (dalej „k.c”). Otóż, w przypadku wskazania przez wspólnika jednego spośród kilku spadkobierców jako osobę, która wstąpi w jego miejsce do spółki, to wartość praw majątkowych (tzn. udział kapitałowy) wchodzić będzie do masy spadkowej. Spadkobierca ten będzie zobowiązany rozliczyć się z pozostałymi spadkobiercami wg udziałów wynikających z dziedziczenia.
Należy mieć na uwadze, że wstąpienie do spółki jawnej wiąże się z przyjęciem odpowiedzialności osobistej za jej działanie oraz partycypowaniem w jej zarządzaniu. Spadkobierca może nie być tym zainteresowany, wówczas może żądać przekształcenia spółki jawnej w spółkę komandytową i przyznania mu statusu komandytariusza. Takie żądanie będzie spełnione również w wypadku przekształcenia w spółkę komandytowo-akcyjną i przyznania spadkobiercy statusu akcjonariusza.